W Brukseli trwa dyskusja nad zmianami w unijnej dyrektywie tytoniowej. Minimalna stawka akcyzy na paczkę papierosów w UE może wzrosnąć nawet dwukrotnie: z 1,8 euro do 3,6 euro. Doprowadziłoby to do wyrównania cen papierosów pomiędzy państwami UE. Wzrost cen byłby najbardziej dotkliwy dla palaczy z tych państw, które przystąpiły do UE w 2004 roku, w tym Polski, z uwagi na znacznie niższy udział akcyzy w cenie paczki papierosów niż nowe minima unijne. Nad Wisłą paczka papierosów mogłaby kosztować nawet ok. 40 zł. Nowa dyrektywa tytoniowa może zostać otwarta już podczas duńskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.
Podczas ECOFIN, nieformalnego spotkania ministrów finansów państw członkowskich UE w Warszawie, minister Andrzej Domański poinformował, że Polska nie wywiera presji na Komisję Europejską w sprawie przyspieszenia prac nad dyrektywą. Priorytetem polskiej prezydencji w Radzie UE ma być sekurytyzacja.
– Prawdą jest, że tak zwana dyrektywa tytoniowa nie była aktualizowana od bardzo wielu lat. Nie wywieramy jednak żadnych nacisków na Komisję Europejską w tej sprawie, ale oczywiście możliwa jest dalsza dyskusja na temat tej dyrektywy. Dziś chcemy przede wszystkim rozmawiać o kwestiach sekurytyzacji, o unii oszczędnościowo-inwestycyjnej. To jest temat, który chcemy procedować w czasie naszej prezydencji – odpowiedział na pytanie agencji Newseria podczas briefingu po spotkaniu ECOFIN w Warszawie minister finansów Andrzej Domański.
O potrzebie otwarcia nowej dyrektywy tytoniowej mówi się coraz częściej i coraz głośniej, głównie z uwagi na ewoluujący rynek wyrobów tytoniowych i zagrożenia z nim związane, zwłaszcza w kontekście dzieci i młodzieży oraz młodych dorosłych.
W Komisji Europejskiej nowelizacją dyrektywy tytoniowej zajmuje się holenderski komisarz Unii Europejskiej ds. klimatu, zeroemisyjności netto i czystego wzrostu, Wopke Hoekstra. To holenderski rząd najmocniej naciska na Komisję Europejską w sprawie przyspieszenia prac nad otwarciem dyrektywy. Obecnie akcyza na papierosy w Holandii sięga 7,66 euro za paczkę i jest jedną z najwyższych w UE. Za paczkę papierosów trzeba tu zapłacić ok. 8,27 euro (ok. 35 zł). W UE droższe papierosy są tylko w Irlandii i Francji.
Obowiązująca dyrektywa tytoniowa została przyjęta w 2014 roku i była kilkukrotnie nowelizowana – ostatnio w 2022 roku. Za jej pośrednictwem wprowadzono m.in. możliwość zakazu sprzedaży podgrzewanych wyrobów tytoniowych o aromacie charakterystycznym (np. mentolowym), jeśli ich udział w sprzedaży rynkowej przekroczy próg 2,5% całkowitej sprzedaży takich wyrobów w UE. Wdrożenie zapisów tej dyrektywy w Polsce zostało zapewnione poprzez nowelizację ustawy tytoniowej w lutym bieżącego roku.
Minister zdrowia Izabela Leszczyna przekonuje, że taki sam zakaz w UE powinien zaistnieć również na rynku e-papierosów.
– W międzyczasie rozpowszechniły się, a wolałabym użyć słowa rozprzestrzeniły się niestety tak zwane papierosy elektroniczne, wielo- i jednorazowe i one nęcą swoimi przedziwnymi kolorami, zapachami, a wręcz smakami. Są dostępne niestety w każdym kiosku, na każdej stacji benzynowej, w automatach. Są kolorowe, udają poziomki, truskawki i jeszcze coś tam, dzieciaki łapią się, mówiąc kolokwialnie, na kolor, na smak, na zapach. Natomiast, jeśli chodzi o dyrektywę, to jeśli zrobiliśmy coś dla jednej grupy wyrobów tytoniowych, to powinniśmy zrobić także dla tych innych, które są równie szkodliwe i teraz coraz częściej używane. Jestem przekonana, chciałabym, że być może prezydencja duńska będzie już mogła to zrobić – mówiła w marcu podczas spotkania z ministrami zdrowia Unii Europejskiej szefowa polskiego resortu zdrowia Izabela Leszczyna.
Polski rząd chce ograniczyć dostępność dla młodzieży jednorazowych e-papierosów beznikotynowych oraz saszetek nikotynowych. Projekt zakazu sprzedaży takich wyrobów osobom niepełnoletnim został już notyfikowany do Komisji Europejskiej i czeka na rozpatrzenie. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami osoby niepełnoletnie w Polsce mogą dziś legalnie kupić zarówno e-papierosy beznikotynowe, jak i saszetki nikotynowe.
– W Polsce mamy już notyfikowaną w tej chwili w Brukseli ustawę, która zabrania tych beznikotynowych papierosów dzieciom, młodzieży do lat 18 – dodała minister zdrowia.
Po otrzymaniu zgody ze strony Komisji polski rząd może wdrożyć przepisy zakazujące sprzedaży takich wyrobów osobom poniżej 18. roku życia.
Jeszcze starsza od dyrektywy tytoniowej jest ta, która dotyczy podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych. Ostatnia jej zmiana przypadła na 2011 rok. Jej nowelizacja nie została jednak uwzględniona w programie roboczym Komisji Europejskiej na rok 2025. Na początku marca, z inicjatywy Holandii, 16 państw członkowskich wysłało list do komisarza UE ds. zdrowia Olivéra Várhelyiego, wzywając go do przyspieszenia prac nad przepisami dotyczącymi tytoniu.
Tymczasem na niwie polskiego prawa zmiany w podatku akcyzowym zostały przyjęte przez Sejm w lutym. Zgodnie z nią stawka akcyzy na urządzenia do waporyzacji (wielorazowe papierosy elektroniczne, podgrzewacze tytoniu, urządzenia wielofunkcyjne) ma wynieść 40 zł za sztukę. Akcyza na płyn zawarty w jednorazowych papierosach elektronicznych zostanie podwyższona od 1 lipca 2025 roku o 40 zł od każdego e-papierosa jednorazowego. W kolejnych latach poziom akcyzy na wyroby nikotynowe będzie się zwiększał, aż do 2027 roku. Mapą akcyzową objęto również saszetki nikotynowe i inne wyroby nikotynowe pozbawione tytoniu.
