Kreatywna ekspresja, rozwój i stres – czyli zabawa pomaga dzieciom się rozwijać, uczyć i radzić sobie z napięciem
22 września 2021
Renomowane instytucje od słynnego MIT po Światowe Forum Ekonomiczne wskazują, że kreatywność, ekspresja i twórcza zabawa są fundamentalne dla rozwoju dzieci i młodzieży. Okazuje się, że może ona też pomóc w radzeniu sobie ze stresem, który w tegorocznym powrocie do szkoły daje się uczniom szczególnie we znaki.
Kiedy w sierpniu przygotowywano się do powrotu do szkoły, specjaliści, pedagodzy a nawet urzędnicy alarmowali, że sytuacja może być trudna. W raporcie Komisji Edukacji przy radzie Warszawy pisano, że zmęczenie nauczycieli i stres uczniów może przekładać się na napiętą atmosferę w szkołach. Podobne głosy dochodziły też z innych miejsc i instytucji.
Niestety pierwsze trzy tygodnie września pokazały, że część z tych obaw się ziściła. Z jednej strony, uczniowie i nauczyciele muszą sobie radzić z problemami wynikającymi z niemal rocznej nieobecności w szkole. Z drugiej – konieczność uporania się z najważniejszymi kwestiami organizacyjnymi spycha na dalszy plan rzeczy, które są istotne dla najmłodszych.
Ucierpiały na tym między innymi możliwości ekspresji i kreatywnych działań poprzez zabawę, które są fundamentalne dla rozwoju dziecka. Mogą one się wydawać błahe w porównaniu z lekcjami historii czy matematyki, potrzeba tworzenia jest naturalnym wynikiem działającej wyobraźni i jest ściśle powiązana z etapami życia najmłodszych a także nastolatków. Znalezienie ujścia dla tej potrzeby jest bardzo istotne na wielu polach – od wykształcenia umiejętności twórczego myślenia po radzenie sobie z napięciami i stresem.
Zabawa to rozwój
Potwierdzają to też badania rożnych renomowanych instytucji – od Rhode Island School of Design (1) przez Uniwersytet Norte Dame w Australii (2) po sławny na całym świecie Massachusetts Institute of Technology (3) – twórczość i zachęcanie do kreatywnej ekspresji jest podstawą do nowoczesnego podejścia do edukacji. Kreatywność pozwala zdobyć takie umiejętności jak nieszablonowe myślenie, rozwiązywanie problemów czy wyrażanie emocji.
O wadze zabawy, w której dzieci mogą eksperymentować i kreatywnie wyrażać pisze również Światowe Forum Ekonomiczne (4). Według tej instytucji, zabawa, w której dzieci mogą eksperymentować, nie są ograniczane mają wolną rękę w tym, jak się wyrażają, przyczynia się budowania w nich postawy ciekawości i adaptacji do zmieniających się warunków. Takie miękkie kompetencje z kolei będą fundamentalne w szybko zmieniającym się świecie.
Czym ma być taka zabawa?
“To może być zwykłe malowanie czy rysowanie” – mówi specjalistka od terapii kreatywnej Edyta Anyszka. “Jest jednak jeden warunek: ta aktywność musi się odbywać w odpowiedniej atmosferze, bez presji i oczekiwań. Najważniejsze, że dla dzieci to ma być zabawa wolna od przejmowania się tym, czy zadowolą innych” – dodaje.
Obecnie jest to wiedza powszechna: na przykład na stronie Missouri University (5), że rzeczy takie jak oczekiwania wobec dziecka czy zewnętrzna presja stają się barierą dla kreatywności.
Zabawa to terapia
Okazuje się też, że kreatywna ekspresja poprzez zabawę ma też funkcje terapeutyczne. Zauważył je francuski pedagog i artysta Arno Stern. Podczas swojej pracy w sierocińcu z dziećmi, które straciły rodziców podczas II wojny światowej doszedł do wniosku, że nieskrępowana ekspresja – wolna od ocen i presji – w odpowiednich warunkach pozwalała dzieciom na uporanie się z traumą wojny.
Stworzenie w szkołach atmosfery odpowiedniej do zabawy, zwłaszcza obecnie, może być trudne. Dzieci z większych miejscowości mają dostęp do zajęć pozalekcyjnych, jednak te z mniejszych często są pozbawione takich możliwości.
“Jako matka dwójki dzieci mieszkająca na wsi zauważyłam ten brak już jakiś czas temu. Dlatego otworzyłam Malownię, przestrzeń, w której dzieci z okolic Gostynina mogą uczestniczyć w warsztatach prowadzonych według metody Arno Sterna. Kiedy podejmowałam tę decyzję, kierowałam się swoim przeczuciem, że są one potrzebne” – opowiada Edyta Anyszka.
Teraz, kiedy wywołany popandemicznym powrotem do szkoły stres daje o sobie coraz silniej znać, dostęp do takich zajęć jest jeszcze ważniejszy. Nauka zdalna pokazała, że dzieci potrzebują stymulacji – i powinna być ona inna niż ta płynąca z urządzeń elektronicznych.
1. Catherine Davis Hayes, “On the Importance of Creative Expression in Children “, ce.risd.edu/creative-expression-in-children/
2. D. O’Connor, M. McCormack, C. Robinson, V. O’Rourke, “The Age of Imagination: Imagining Play and Invention: Implications for Creative Development”
3. Louisa Penfold, “Material Matters in Children’s Creative Learning”, jods.mitpress.mit.edu/pub/bwp6cysy/release/1
4. Bo Stjerne Thomsen, “How learning through play as a child can help you succeed as an adult”, weforum.org/agenda/2021/04/how-playing-can-help-you-succeed-at-work/
5. Sara Gable, “Creativity in Young Children”, extension.missouri.edu/publications/gh6041
