Cyfryzacja polskich szkół i zmiana modelu nauczania wymaga nie tylko podłączania placówek do szybkiego internetu czy doposażania ich w laptopy, ale też podnoszenia kompetencji cyfrowych nauczycieli. Nowe umiejętności są kluczem do prowadzenia zajęć, które są atrakcyjne, bardziej angażujące i odpowiadają na potrzeby pokolenia wychowanego w cyfrowym świecie. Rozwojowi kompetencji cyfrowych nauczycieli służył zakończony właśnie projekt Lekcja:Enter, prowadzony m.in. przez Fundację Orange. W ramach programu z darmowych szkoleń skorzystało blisko 82,3 tys. nauczycielek i nauczycieli z ponad 10 tys. szkół w całym kraju. Większość z małych miejscowości i wsi.
Raport „Nastolatki 3.0”, opracowany przez NASK, pokazuje, że polskie nastolatki korzystają z internetu codziennie i pozostają online przez dużą część dnia – średnio 4 godz. i 50 min na dobę, ale w weekendy i dni wolne od szkoły ten czas mocno się wydłuża, a prawie co 10. nastolatek (11,5 proc.) jest aktywny w sieci przez ponad 8 godz. dziennie. Dla tego pokolenia – określanego przez socjologów „always on” albo generacją C (od ang. connected, połączony) – internet to naturalne środowisko, przestrzeń rozrywki, dostępu do kultury i ośrodek życia społecznego, a często też narzędzie edukacji – z badania NASK wynika, że aż 76,8 proc. polskich nastolatków korzysta z internetu przy odrabianiu lekcji, a blisko połowa (47,7 proc.) podczas przygotowywania się do klasówek i sprawdzianów. Ponad połowa nastolatków podczas odrabiania lekcji przynajmniej kilka razy w tygodniu współpracuje online ze swoimi koleżankami czy kolegami.
– Żyjemy w świecie cyfrowym i dziś młodzi ludzie właściwie są już wychowywani w tym cyfrowym środowisku. Dlatego naturalne wydaje się to, że nauczyciele i nauczycielki, którzy bezpośrednio pracują z młodym pokoleniem, powinni myśleć o tym, żeby stosować aktywizujące metody nauczania właśnie z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych – mówi agencji Newseria Biznes Monika Eilmes, liderka Działu Projektów Unijnych w Fundacji Orange.
Wychowane w cyfrowym świecie nastolatki inaczej przetwarzają treści, inaczej się uczą i zapamiętują, korzystają z innych form komunikacji i inaczej rozwijają kompetencje. Ich potrzeby powinny być uwzględnione w edukacji, a dzięki temu zajęcia szkolne staną się ciekawsze i bardziej motywujące do zdobywania wiedzy.
– Świat się zmienia i zmieniają się też wymagania, jakim młodzi ludzie będą musieli stawić czoła w dorosłym życiu. Dlatego – aby przygotować młodego człowieka do jak najlepszego startu w dorosłość i życie zawodowe – szkoła również musi się zmieniać, żeby sprostać tym wymaganiom. Motorem tych zmian od początku do końca są i będą nauczyciele – to oni muszą zaprojektować te zmiany, przeprowadzić je i wcielić w życie – mówi Anna Szyfter, dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 58 im. I. Kukuczki w Poznaniu. – Tutaj jest pole do popisu dla nauczycieli, aby stosowali różne metody i wykorzystywali różne środki dotarcia do ucznia i pozyskania jego zainteresowania.
– To bardzo ważne, żeby w transformacji polskich szkół wspierać także nauczycieli, rozwijając ich kompetencje. Takie działanie jest niezbędnym, komplementarnym elementem do doposażania placówek czy rozszerzania baz e-zasobów – zauważa Małgorzata Kowalewska, kierowniczka działu programów w Fundacji Orange. – Rzeczywistość napędzana rozwojem technologii jest bardzo dynamiczna, wpływa na szkołę i na nauczycieli. Rozwijają się zjawiska takie jak dezinformacja, ale pojawiają się też nowe szanse, aplikacje i rozwiązania, które mogą uatrakcyjnić edukację. Warto być na to wszystko otwartym.
Wspieranie nauczycieli w rozwoju cyfrowych kompetencji, które pozwolą im uatrakcyjnić edukację, zaangażować uczniów i lepiej odpowiedzieć na ich potrzeby, było celem projektu Lekcja:Enter. Realizowany był m.in. przez Fundację Orange.
– Lekcja:Enter to projekt skierowany do nauczycieli i nauczycielek, którzy pracują w polskich szkołach publicznych i niepublicznych, zarówno podstawowych, jak i ponadpodstawowych. Podczas tych szkoleń pokazywaliśmy nauczycielom i nauczycielkom, jak prowadzić lekcje, wykorzystując aktywizujące metody nauczania z włączaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych – mówi Monika Eilmes.
Badania pokazują, że wykorzystanie cyfrowych, interaktywnych narzędzi w procesie nauczania ma cały szereg zalet: powoduje, że nauka staje się bardziej atrakcyjna, a samo przyswajanie wiedzy jest bardziej efektywne, uczniowie stają się bardziej zaangażowani, a nauczyciele mają okazję pogłębić z nimi interakcje.
– Ten projekt miał dwa cele. Po pierwsze, wzmocnienie kompetencji cyfrowych nauczycieli. I tutaj przygotowywaliśmy ich do tego, aby mogli wykorzystywać w pracy aplikacje i narzędzia cyfrowe, przygotowywać własne e-zasoby, materiały cyfrowe, na podstawie których będą prowadzić lekcje w szkole – wymienia liderka Działu Projektów Unijnych w Fundacji Orange. – Drugim celem było podniesienie kompetencji metodycznych, czyli wykorzystywanie cyfrowych narzędzi do tego, żeby lekcje były bardziej angażujące uczniów i budowały ich umiejętność krytycznego myślenia, pracy zespołowej.
Bezpłatne warsztaty dla nauczycieli były prowadzone w latach 2020–2023, w formie stacjonarnej i online w całej Polsce, przez placówki doskonalenia nauczycieli i ponad 600 trenerów. Nauczyciele mogli podczas tych szkoleń rozwijać swoje umiejętności stosowania aktywizujących metod pracy z wykorzystaniem e-zasobów, narzędzi cyfrowych i aplikacji. Quizy, webquesty, webinary eksperckie, wirtualne podróże, e-wizyty w muzeach, edukacyjne aplikacje i materiały online, a także zasady bezpieczeństwa w sieci, praca w zespole, umiejętności krytycznego myślenia – to tylko część zagadnień, które pojawiły się w trakcie warsztatów.
– Te szkolenia były realizowane po to, żeby nauczyciele i nauczycielki lepiej rozumieli potrzeby młodych ludzi, którzy są wychowywani w środowisku cyfrowym. Chodziło o to, aby oferta edukacyjna, którą przygotowują dla uczniów, uwzględniała te potrzeby – mówi Monika Eilmes.
Jak wskazuje, pierwotnym celem projektu Lekcja:Enter było przeszkolenie 75,4 tys. nauczycielek i nauczycieli.
– Ostatecznie udało nam się włączyć do szkoleń ponad 82 tys. nauczycieli i nauczycielek. I niezmiernie cieszy nas fakt, że ponad 65 proc. z tej ogromnej liczby to są osoby, które pracują w małych szkołach, w miejscowościach do 20 tys. mieszkańców – mówi liderka Działu Projektów Unijnych w Fundacji Orange.
Co istotne, w październikowym badaniu zleconym przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów nauczyciele bardzo wysoko ocenili szkolenia prowadzone w ramach projektu Lekcja:Enter. 91 proc. uważa, że wzrosły ich kompetencje w zakresie wykorzystywania zasobów cyfrowych w pracy z uczniami, a 92 proc. deklaruje, że używa tych nowych umiejętności w codziennej pracy. Co więcej, z porównania ocen kompetencji cyfrowych i wykorzystania technologii w nauczaniu przez nauczycielki i nauczycieli przed rozpoczęciem szkoleń i po ich zakończeniu wynika, że 95 proc. potrafi przygotować lekcje zachęcające uczennice i uczniów do korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych (przed szkoleniami grupa ta stanowiła 58 proc.).
– Projekt Lekcja:Enter otworzył nauczycielom drzwi, przez które z chęcią przeszli, pozyskali nowe kompetencje. Teraz przyszedł czas na podtrzymanie tych umiejętności. Wiadomo, że nasi uczniowie są od nas szybsi, wychowali się w cyfrowym świecie i z dużą łatwością się po nim poruszają. I teraz bardzo dużo zależy od nauczyciela, na ile on będzie w stanie utrzymać te swoje umiejętności, a na ile będzie w stanie pozyskać również jakieś umiejętności od swoich uczniów i umiejętnie je zastosować – mówi Anna Szyfter.
Projekt Lekcja:Enter był realizowany przez Fundację Orange w partnerstwie z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Instytutem Spraw Publicznych oraz współfinansowany ze środków UE. Jego budżet wyniósł blisko 50 mln zł. W ramach projektu nauczycielki i nauczyciele, którzy wzięli udział w szkoleniach, opracowali własne scenariusze, na podstawie których zostały przeprowadzone lekcje w szkołach – łącznie powstało ich aż 115 tys. Część z nich została udostępniona na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej (ZPE). W projekcie powstały też materiały inspiracyjne dla edukatorek i edukatorów, które są dostępne na stronie internetowej projektu. Specjalne inicjatywy skierowane były również do dyrekcji szkół, m.in. o tym, jak kompleksowo planować cyfrową transformację placówki.
